جاذبه های گردشگری

بازار سنتی کاشان

بازار کاشان یا همان بازار سنتی کاشان از جمله مهمترین آثار تاریخی و دیدنی شهر کاشان است و از اواسط خیابان بابا افضل تا حدود دروازه دولت ادامه دارد مجموعه بازار کاشان نیز با سامان مندی فضاهای معماری و همجواری با راه ‌های بازرگانی باستانی، یکی از پر رونق ‌ترین و باشکوه‌ ترین بازارهای ایران به شمار می‌‌آید. دوران اوج و رواج بازار کاشان مربوط به زمان صفویه و به خصوص دوران شاه عباس اول است. غالبا سیاحان و جهانگردانی که در عصر صفوی و قاجار، به ایران و به خصوص کاشان سفر می‌ کردند همواره عظمت و شکوه بازار کاشان را مورد تمجید قرار می‌‌دادند.بازار کاشان با وجود رونق و زیبایی بسیار در دوران سلجوقی و صفوی، به سبب زلزله شدید در سال ۱۱۹۲ قمری ویران شد و در پی وقوع این حادثه علاوه بر تخریب ابنیه تاریخی شهر، بافت بازار نیز از بین رفت. بازار فعلی کاشان روی بقایای بازار قدیم که در اثر آن زلزله فروریخته بود، بازسازی شد. فضاهای معماری امروز بازار کاشان در واقع از بازسازی‌های دوران قاجاریه و بخصوص دوره حکمرانی فتحعلی شاه باقی ‌مانده است.وجود چهار سوق میانچال و راسته های فرعی یا بازارچه‌های کفاش‌ها، بزازها، ریسمانچی‌ها و بازار ملک بر شکوه و جلال این بازار کاشان می‌افزاید.

مجموعه بازار بزرگ تبریز

بازار بزرگ تاریخی تبریز، تحت عنوان (مجموعه بازار تاریخی تبریز) یکی از بزرگ ترین و مهم ‌ترین بازارهای سرپوشیده در سطح ایران و جهان بشمار می‌‌رود که در مرداد ماه 1389 خورشیدی ( 2010 میلادی ) با شماره 1346 به عنوان دوازدهمین اثر کشور در فهرست آثار جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. بازار تبریز بزرگترین اثر ثبت شده کشور و وسیعترین مجموعه مسقف و به هم پیوسته آجری جهان است. پیشتر به جهت قرارگرفتن شهر تبریز بر سر چهارراه جادهٔ ابریشم و گذر روزانهٔ هزاران کاروان از کشورهای مختلف آسیایی، آفریقایی و اروپایی از آن، این شهر و بازار آن از رونق بسیار خوبی برخوردار بوده است به همین جهت مجموعه بازار تاریخی تبریز شامل زیر مجموعه های مختلف تجاری، مذهبی، فرهنگی و بهداشتی و ورزشی و سکونت برای تجار دیگر شهرها در خود بازار و خانه های تاجران مقیم در اطراف بازار بوده است . مجموعه بازار تبریز با مساحت کلی در حدود 1 کیلومتر مربع، در حدود 6500 حجره، 24کاروانسرا، 20 تیم و تیمچه ،5 راسته بازار، 2 چهار سوق، 19 دالان، 31 بازار ،1 میدان، 7 بازارچه، 8 دروازه، 29 مسجد، 3 بقعه، 4 مدرسه، 1 زورخانه، 2 کتابخانه، 2 پل بازار، 2 گذر، 5موزه، 1خانه، 6 حمام و 1 یخچال را دارا است. این بازار از سمت شرق به عالی‌قاپو (مجموعهٔ کاخ‌های ولی‌عهدنشین) و از سمت غرب به مسجد جامع محدود شده و از سمت شمال، بخش‌هایی از شمال رودخانهٔ مهران‌رود را شامل می‌شود و این دو بخش به وسیلهٔ پل‌های چوبی که در امتداد راسته‌بازار قرار دارند، به هم متصل می‌شوند. رودخانه مهران‌رود دو قسمت بازار قدیمی تبریز را از هم جدا می‌کند. بخش شمالی بازار به دلیل جدا ماندن از کل مجموعه و انتقال تجارت و داد و ستد به خیابان‌ها، به تدریج اهمیت خود را از دست داده است. روند شکل گیری این مجموعه بازار به مرور از اواسط قرن سوم تا تخریب شهر تبریز در زلزله سال 1194 هجری قمری و مرمت این بازار بعد از آن توسط حاکم وقت ذکر شده است.

سرای مشیر

سرای مشیر یا سرای گلشن از آثار دوره قاجاریه در شیراز است که در انتهای جنوبی بازار وکیل در گوشه شرقی آن قرار گرفته است. سرای مشیر توسط میرزا ابوالحسن خان مشیرالملک در سال 1250 هجری شمسی احداث شده است. او این سرای را با همه متعلقاتش اعم از تیمچه و بازار و ... را طبق وقف نامه ای که بر سر در این سرای نوشته شده است، وقف امام حسین (ع) کرده است. بخش هایی از این بنا نظیر کاشی ها و در های فرسوده شده در دهه پنجاه بازسازی شده است. همچنین در سال 1397 نیز سرای مشیر مورد مرمت و احیا قرار گرفت. سرای مشیر در چوبی بزرگ، سردر و ورودی با کاشی کاری های زیبایی دارد که نگاه هر رهگذری را به خودش جلب می‌کند. در ابتدا شما حجره هایی تو در تو خواهید دید که به صنایع دستی اختصاص دارند. پس از عبور از راهرو میان این حجره ها، با حیاط بزرگ و زیبای سرای مشیر رو به رو خواهید شد که حوض بزرگی در میان آن قرار دارد و اطراف حوض نیز درختان بزرگ نارنج خودنمایی می‌کنند. نیمکت هایی نیز برای استراحت کسبه و گردشگران در زیر سایه درختان قرار دارد. حجره های سرای مشیر در دو طبقه قرار گرفته اند. حجره های همکف و طبقه بالا دور تا دور حیاط بزرگ سرای مشیر قابل مشاهده هستند. سرای مشیر دارای طرح و نقشه ای دایره ای (هشت گوش) است. معماری این سرا برگرفته از کاروانسراهای دوران صفوی است. شواهد نشان می‌دهد این مجموعه از قدیم مورد توجه شهروندان و جهانگردان خارجی بوده است. بازار سرای مشیر از گذشته مرکز عمده تجارت و داد و ستد در در شیراز بوده است و در حجره های آن تجار و بازرگانان درجه اول شیراز سکونت داشته اند. سازمان میراث فرهنگی، این بنا را در سال 1347 ه.ش با شماره 424 به ثبت تاریخی رسانید .جایی که روزانه پذیرای هزاران گردشگر داخلی و خارجی است. این بنا امروزه به محلی تبدیل شده تا بخشی از صنایع دستی استان فارس در آن به نمایش درآید. در محوطه سرای مشیر 10 فروشگاه متعلق به میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری برای حمایت از تولید کنندگان و صنعتگران صنایع دستی قرار داده شده تا محلی برای عرضه تولیدات صنعتگران استان فارس باشد. در سرای مشیر بیش از 60 رشته تولیدات صنایع دستی را می‌توان ملاحظه کرد.برای نمونه می‌توان به صنایع خاتم‌سازی و معرق، حکاکی و قلم زنی روی مس و برنج، و تراش سنگ‌های قیمتی، ساخت زیورآلات دست‌ساز سنتی نقره و طلا و گبه بافی اشاره کرد.

بازار تاریخی ارومیه

بازار تاریخی ارومیه که در مرکز و بافت قدیمی شهر واقع شده، از دوران صفویه تا کنون یکی از مراکز خرید اصلی شهر و همچنان پر رونق است. بازار ارومیه بین اهالی این منطقه با نام «اوستو اؤرتولو بازار» معروف است. این بازار تنوع فراوانی از انواع کسبه را شامل می‌شود و یکی از جاذبه های گردشگری محبوب میان گردشگرانی است که به ارومیه سفر می‌کنند.
بازار سنتی ارومیه در حالت کلی به شکل مستطیل ناقص است و حدود 60 هزار مترمربع مساحت دارد و حدود 1000 واحد مغازه با کاربری‌های مختلف را در خود جای داده است، بازار سنتی در مجموع شامل 7 تیمچه و سرای بزرگ، 5 حمام قدیمی را شامل می‌شود. قدیمی‌ترین بخش‌های این بازار به دوره صفویه و ادوار بعد از آن تعلق دارد، در گوشه و کنار این بازار تاریخی حمام‌هایی نیز وجود دارد که تاریخ شناسان قدمت آنها را متعلق به دوره زندیه و قاجار می‌دانند.
مسجد جامع ارومیه نیز در مجموعه بازار تاریخی ارومیه قرار گرفته است و قدمت آن به دوره سلجوقی برمی گردد و یکی از آثار تاریخی مهم و دیدنی ارومیه محسوب می‌شود. همچنین بازار ارومیه در مجاورت با مسجد اعظم ارومیه قرار دارد و سردر ورودی اصلی بازار ارومیه از طرف مسجد اعظم، یکی از جلوه های زیبای معماری ایران است.
در هر راسته از بازار ارومیه، مغازه‌ها با شغل‌ها و عملکرد‌های مختلفی، مشغول به فعالیت می‌باشند که عبارتند از: مس گرها، زرگران، چاقو سازان، فرش فروشان، بذر فروشان، بلورفروشان، کفاشان، عطاران، بزازان، لبنیات فروشان، پوشاک فروشان و غیره که مجموعه ای بسیار دیدنی در بازار ارومیه به وجود آورده اند. این بازار از ایام قدیم به گونه ای بود که بتواند تمام نیازهای افراد را برآورده کند به ویژه روستاییانی که برای خرید به مرکز شهر ارومیه می‌آمدند.
راسته های بازار تاریخی ارومیه شکل سنتی خود را حفظ کرده‌اند و از طریق چهار سوق‌هایی به هم ارتباط پیدا می‌کنند و حالت تو در تویی را ایجاد کرده اند که علاوه بر افزودن زیبایی ظاهری بازار گشت و گذار در بین راسته‌های مختلف را برای بازدید کنندگان آسان‌تر کرده اند. امروزه با وارد شدن از در ورودی اصلی بازار، ابتدا مغازه‌های لبنیات فروشی به چشم می‌خورند و بعد می‌توان وارد راسته زرگرها شد. با گذشتن از این راسته فرش‌های ابریشمین اصیل در بازار شهر توجه‌ها را به خود جلب می‌کنند.
با وجود تنوع شکل طاق‌ها و گنبدها، مجموعه بازار از سادگی ویژه‌ای برخوردار است، مصالح تمام راسته بازار و چهارسوها از آجر انتخاب شده و اکثرا فاقد اندود ساده گچ است.

بازار نعلبندان

بعد از میدان شهرداری گرگان، راسته باریکی وجود دارد که با چرخش‌ها و پیچ‌های متنوع، مجموعه یک بازار محلی را شکل می‌دهد که به بازار نعلبندان معروف است. این بازار دایمی و تاریخی در بافت تاریخی شهر گرگان قرار دارد و با وجود حفظ بافت تاریخی خود کماکان به عنوان یکی از بازار های معروف و فعال محلی این شهر به حیات خود ادامه می‌دهد.
بازار نعلبندان از گذشته‌ها تاکنون قلب تپنده شهر استرآباد ( نام قدیم گرگان ) به شمار می‌رفته است و قدمت آن به قرن چهارم هجری می‌رسد .
بازار تاریخی گرگان در روزگاران گذشته بزرگترین بازار شمال کشور محسوب می‌شد و از جمله مراکز مهم داد و ستد کالا، توزیع نشر افکار و عقاید فرهنگی و اجتماعی بوده است. از این رو بناهای مختلفی چون حمام، کاروانسرا، مسجد، مدرسه و ... در محوطه و اطراف بازار ساخته شده بود که از برخی از‌ آنها تنها اسمی مانده است. برخی از بناهای بجا مانده شامل حمام قاضی، مسجد جامع، تکایای قدیمی، آب انبار و عمارت محمدشاه می‌باشند.
این بازار یکى از مراکز مهم عرضه انواع محصولات بومى و غیربومى است و محصولات صنایع‌ دستى آن، به ویژه دستبافت‌هاى ترکمنى بسیار محبوب و مشهور هستند. در حال حاضر، این بازار محصولات متنوعی را از مواد خوراکی تا پوشاک را در برمی‌گیرد و هر روزه اهالی شهر بیشتر مایحتاج روزانه خود را از آن خریداری می‌کنند .
این بازار محلی برخلاف دیگر بازارهای سنتی و قدیمی ایران، سرپوشیده نیست، راسته پیچ در پیچی را شامل می‌شود که در دو طرف آن دکان‌ها صف کشیده و با سقف‌های شیروانی خود یادآور باران‌های همیشگی شمال هستند. شاید علت سرباز بودن این بازار نوع خاص معماری یا شرایط اقلیمی آن زمان بوده است .
در مورد نام مکان باید گفت در گذشته در راسته بزازان فضای بزرگی برای نعل زدن به اسب‌ها بوده است و کاروان‌های مختلفی که از این مسیر می‌گذشتند، اسبان خود را در آنجا نعل می‌زدند و از آن جهت به این میدان، نعلبندان گفته‌اند .

بازار تجریش

بازار تاریخی تجریش یکی از معروف ترین بازار های فعال قدیمی تهران است که در محله قدیمی تجریش در شمال تهران در کنار امامزاده صالح واقع شده است که طرفداران بسیار دارد و مردم زیادی از تمام نقاط تهران برای خرید به این بازار رجوع می‌کنند.
در این بازار از انواع صنایع دستی تا انواع خشکبار، شیرینی و میوه جات یافت می‌شود. همچنین مغازه های زیور آلات، طلا فروشی، ساعت فروشی، پارچه فروشی، لوازم الکترونیکی و ... نیز وجود دارد. همه این ها بازار تجریش را به بازاری رنگارنگ از همه چیز هایی که احتیاج دارید تبدیل کرده که قدم زدن در میان آن نیز جذابیت دارد .
بازار سرپوشیده تجریش که نمونه کوچکی از بازار تهران است از قدیمی‌ترین مراکز خرید شمیران محسوب می‌شود و دو محله سرپل و تجریش را به هم وصل می‌کند. این بازار درب های مختلفی داشته و از یک طرف به میدان تجریش و از سمت دیگر به امامزاده صالح و کوچه های اطراف دسترسی دارد.
تکیه بزرگ تجریش یکی از قدیمی‌ترین تکیه‌های شهر تهران نیز در این بازار واقع شده که خود یکی از جاذبه های معروف بازار تجریش محسوب می‌شد. این تکیه که قدمت آن به زمان قاجار بر می‌گردد و در فهرست آثار ملی به سمت رسیده، محل برگزاری تعذیه های باشکوهی در ایام محرم و اربعین است.
بازار تجریش بعد از مرمتی که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در آن انجام داده _ از جمله کاشی کاری های سردر مغازه ها _ جلوه ای زیباتر گرفته است.
این بازار خروجی هایی نیز به بازار های نوساز اطراف مانند پاساژ قائم، ارگ و مرکز خرید تندیس دارد. همچنین رستوران های سنتی و فرنگی و کافه های متعددی در اطراف بازار وجود دارد که می‌توانید در کنار لذت بردن از قدم زدن در میان این بازار قدیمی و خاطره انگیز و مردم بسیاری که در حال رفت و آمدن، کمی استراحت کرده و یک وعده غذای لذیذ میل نمایید.

بازار کهنه و نو

بازار قدیمی شهر قم بازاری سرپوشیده با پوشش گنبدی است که متشکل از دو بخش راسته بازار کهنه و راسته بازار نو است. راسته بازار کهنه از خیابان 45 متری عماریاسر تا میدان کهنه (نزدیکی خیابان آیت الله طالقانی) را شامل می‌شود. راسته بازار نو نیز در خیابان آیت الله طالقانی و بخش هایی از خیابان 19دی واقع شده است.
بازار کهنه درون هسته اولیه شهر قم یعنی بین محله لب چال و محله عربستان قرار دارد. احداث غالب بخش های آن در دوران صفویه و برخی از بناهای مورد نیاز در دوره قاجاریه به آن افزوده شد. البته برخى از بناهاى بازار کهنه قدمت سلجوقى – ایلخانى دارد و با استامپ‌هاى گچى این عصر زینت یافته‌اند.
توسعه بازار در دوره ناصرالدین شاه و احداث بازار نو، مصادف با پیدایش و رشد محله آستانه روی داده است. تیمچه های اطراف بازار نو هم در همین زمان ساخته شده اند که اکنون یکی از تیمچه ها یعنی تیمچه بزرگ به جا مانده است.
علاوه بر مسجد جامع که نزدیک بازار کهنه قرار دارد، در بازار کهنه و نو تعدادی مسجد بزرگ و کوچک با فاصله‌های اندک برای تأمین نیازهای معنوی کسبه و بازاریان و مشتریان و ساکنان اطراف بازار وجود دارد تا با شنیدن بانگ اذان در کوتاه ترین زمان به ادای نماز بپردازند.
تهویه و نوررسانی بازار از طریق دریچه‌هایی که در پوشش گنبدی آن تعبیه شده صورت می‌گیرد. این دریچه‌ها در بالای گنبد به شکل دایره و در دو طرف آن قرار دارند و به شکل قلب مشاهده می‌شوند. ترکیب نوری که از سقف می‌تابد و حجم گنبدی سقف، فضایی دلنشین به وجود می‌آورد.
مصالح ساختمانی مورد استفاده در بازار قم با توجه به امکانات محیطی از خشت، آجر، گل و سنگ فراهم آمده است.
طول راسته بازار کهنه حدود یک کیلومتراست و خانه‌های مسکونی در میان آن وجود ندارد. سقف این بازار از پوشش گنبدی ساخته شده است. این بازار دارای یک سرای بدون نام و سرایی به نام کاروانسرای ملا حسین است. در حال حاضر بازار کهنه رونق سابق را ندارد و اغلب مغازه داران مشاغل سنتی و قدیمی دارند. مثل کارگاه ها و مغازه های چوب، رنگرزی، صنایع دستی و ...
در قسمت انتهایی بازار کهنه، میدان گاهی مستطیل شکل قرار دارد که به نام "میدان کهنه"، معروف و فضایی باز است که دور تا دور آن را مغازه‌های مختلف در بر گرفته است. در وسط این میدان، دست فروشان به فروش میوه و تره بار مشغول‌اند. این قسمت دارای سقف کاذبی است که توسط دست فروشان ایجاد شده است. در "میدان کهنه" مسجدی هم به همین نام وجود دارد که دارای برجی تاریخی است. مسجد نجارها، مسجد رضویه و دو مسجد نمازخانه ای دیگر هم در بازار کهنه قرار دارند.
طول راسته بازار نو حدود یک کیلومتر و عرض آن حدود شش متر است. سقف راسته بازار شامل چهار تیم طاق، هفتاد و هشت طاق گنبدی و ارتفاع آن حدود شش متر است که به صورت یک ردیف گنبد مشاهده می‌شود. کوچه‌های تنگ مسکونی با محورهای فرعی به عرض دو تا سه متر به بازار نو پیوسته‌اند.
این بازار سرپوشیده شامل بازار مسگرها، کفاش‌ها، راسته بازار و بازارچه حسین آباد است. این بازار از سوی بازار مسگرها به خیابان 19 دی و از سمت بازارچه حسین آباد به خیابان طالقانی راه می‌یابد. یک قسمت از این بازار به دلیل احداث خیابان از آن جدا شده و خود به بازار نو شهرت یافته است. در خیابان آستانه و خیابان آیت‌الله العظمی نجفی مرعشی (ارم) دیگر ورودی‌های بازار نو قرار دارد. بازار مسگرها تا چهار سوق ادامه می‌یابد و از آن پس "راسته بازار" و انتهای آن را "بازارچه حسین‌آباد " می‌نامند.
بیشتر سراهای بازار قم در بازار نو و در جنوب راسته بازار نو قرار دارند. نام این سراها اغلب از نام کالایی که در آن معامله می‌شد و یا از نام بینان گذار آنها گرفته شده است. سرای بناها، سرای صدراعظم، سرای همدانی‌ها، سرای حاج عسگرخان، سرای حاج عباسقلی، سرای بلیتی‌ها و سرای حاج میرزا از جمله این سراها هستند.
تیمچه بزرگ بازار قم در سمت شمال راسته بازار نو، یکی از سه تیمچه شهر قم که در واقع بزرگترین سقف ضربی ایران به شمار می‌رود. دو تیمچه دیگر به علت توسعه خیابان های اطراف از بین رفته اند. این بنا از نظر وسعت، هنر معماری و تزیینات، ازجمله بناهای منحصر به فرد به شمار می‌رود.
حمام تاریخی حاج عسگرخان هم در بازار نو واقع شده است. مساجدی که در بازار نو قرار دارند عبارت اند از : مسجد مسگرها، مسجد ملاجعفر، مسجد امام حسین (ع) و دو مسجد بدون نام دیگر
در بازار نو سه پاساژ "قائم"، "حجت" و"بوعلی سینا" جایگزین بخش‌هایی از بناهای قدیمی شده‌اند.
منبع : iranboom.ir - sellma.ir

تیمچه بزرگ بازار قم

تیمچه بزرگ بازار قم که از آثار ارزشمند هنر معماری اسلامی ایران به شمار می‌رود، در جبهه شمالی راسته بازار نو در بازار قدیم قم قرار دارد. بازار قدیم قم قدمتی مربوط به دوره صفوی دارد و الحاقانی در دوره قاجار نیز به آن اضافه شده است.
تیمچه های متعددی در دوران قاجار در شهرهای مختلف مانند کاشان، تهران، تبریز و شیراز ساخته شد که‌ آنها فضاهایی دارای کاروانسراهای کوچک و غالبا دارای فضای میانی مسقف به منظور تمرکز مشاغل خاص بودند .
بانی تیمچه بازار قم سید محمود طباطبایی تاجر بزرگ قم بود و توسط استاد حسن قمی مشهور به معمارباشی هنرمند برجسته عرصه معماری در عهد ناصری (اوائل دوره قاجار) در سال 1301 هجری قمری طراحی و اجرا شد. ویژه ترین قسمت معماری تیمچه قم سقف سه چشمه آن است که بسیار چشم نواز است و بزرگترین سقف ضربی در ایران محسوب می‌شود.
همزمان با تیمچه بزرگ بازار قم، دو تیمچه کوچک و متوسط در همین محله احداث شد اما بعد ها برای توسعه خیابان های اطراف تخریب شدند . تیمچه بزرگ قم از ابتدا برای تجارت فرش ساخته شد. فرش از گذشته تا کنون از مهم ترین صنایع شهر قم بوده است.
تیمچه دارای دو طبقه است که در طبقه همکف آن ورودی ها و حجره های بزرگ تر پیرامون صحن میانی واقع شده و در طبقه دوم شاه نشین و حجره های کوچک فوقانی قرار دارند. علاوه بر صحن میانی در جبهه شمالی تیمچه یک حیاط و تعدادی حجره پیرامون آن دیده می‌شود .
از موارد قابل توجه در معماری فضای صحن تیمچه هماهنگی و هارمونی در به کارگیری رنگ های متنوع و تناسبات به کار رفته است که نشان از ذوق معمار دارد.
در مرکز تيمچه حوضی هشت ضلعي قرار دارد که بر مرکزيت اين فضا تأکيد و از يکنواختي فضاي کف کاسته است. کاربرد حوض صرفا جهت وضو و شست و شو و منبع آب آن از آب انبار مجاور تيمچه بوده است .
در مجموع بناهای تیمچه بزرگ قم دارای 42 حجره است که 27 حجره در طبقه همکف و تعداد 15 حجره در طبقه اول قرار گرفته اند. ابعاد حجره ها متفاوت اند اما بیشتر دارای تناسب مشابهی هستند و فرم مستطیلی دارند .
بخش شاه نشین که به محل اسکان رئیس و ناظر اصلی بنا اطلاق می‌شود، دارای ویژگی های تزئینیو معماری خاصی است مانند ظرافت مقرنس ها و اجرای دقیق تزئینات‌ آنها.
تیمچه بازار قم و به ویژه کاربندی سقف آن در زمره یکی از شاهکارهای تزئینات معماری ایران در دوره قاجار محسوب می‌شود. سقف تیمچه سه چشمه است که قسمت وسطی به دهانه 15 متر و ارتفاع 15 متر دارای دو پوشش است. طول این بخش 28 متر و بدون ستون است. چشمه میانی با بلندی و دهانه 15 متر دارای پوشش آجری ظریف و آراسته با مقرنس گچی در زوایا است. گنبد از نوع عرق چینی و پوشش زیر آن شمسه کاری با اسلوب رسمی بندی و یزدی بندی است. در این پوشش‌ها همچنین روزنه‌هایی برای تأمین روشنایی داخل بنا در نظر گرفته شده است.
منبع : مقاله ی جایگاه عناصر تزئینی تیمچه بزرگ بازار قم در عصر قاجار (سمانه وفایی- فریناز فربود)
irna.ir - iranboom.ir

بازار زندیه جهرم

بازار جهرم یکی از بناهای تاریخی اواخر دورهٔ زندیه در شهر جهرم است. از این بنا به‌عنوان خواهر دوقلوی بازار وکیل شیراز نام برده می‌شود. بازار از نوع بازارهای صلیبی است که یک چهارسوق در وسط آن وجود دارد.
این بنا دارای چندین کاروانسرا، مسجد و حمام متصل به خود است.بازار جهرم به وسیله حاج محمدحسین خان جهرمی در اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجاریه ساخته شده است.این بازار از ارزنده‌ترین و بهترین نمونه‌های معماری دوره زندیه محسوب می‌شود، به طوری که گنبد مرتفع چهارسوق آن از نمونه‌های جالب و کم‌نظیر طاق‌زنی است.
تمام قسمت بازار از نظر فيزيکي و مصالح ساختماني مشابه نيستند. قسمت اصلی بازار دارای چهار درب ورودی و قدیمی ترین قسمت است و سقف آن گنبدی و دکان های آن در سطح بالاتری از سطح بازار قرار گرفته اند
قسمت اصلي بازار در جهرم در محل 4سوق به 4 جهت اصلي شمال، جنوب، غرب و شرق مي باشد که اکثر مغازه ها در همين قسمت جمع بوده و فقط يک قسمت از آن که تعداد مغازه هاي آن اندک مي باشد و قسمت اصلي بازار جهرم است، به بازار مسگران متصل مي شود.

بازار بزرگ اردبیل

بازاربزرگ اردبیل در میانه شهر و در طرفین خیابان امام خمینی واقع گردیده که درهر صورت به راحتی می‌توان آنرا پیدا کرد. راسته ‌های موجود در بازار اردبیل عبارتند از : راسته اصلی بازار، راسته قیصریه، علافان، راسته پیر عبد الملک، بازار زرگران، سراجان، بازارچه زنجیرلی، پارچه ‌فروشان، کفاشان، مسگران، چاقو سازان، آهنگران و سراهای آن‌ ها.مجموعه بازار بزرگ اردبیل با طاق های جناغی و گنبدهای ساده پوشش یافته روشنایی داخل بازار از طریق روزنه های تعبیه شده در پوشش های گنبدی تأمین می‌شود. بخش اصلی سرا فضایی مستطیلی است که پوشش آن متشکل از نه گنبد در میانه با چهار ستون مدور از سنگ خارا نگهداری می‌شود. از دیگر بخش های مهم بازار، چهار سوق یا بازار بزرگ قیصریه است. بر سر بازارچه شمال شرقی، سنگ نبشته ای به چشم می‌خورد که به علت فرسودگی امکان قرائت آن وجود ندارد این سنگ نوشته حاوی نام بانی و تاریخ ساخت بنای بازار اردبیل بوده است. مجموعه تاریخی بازار اردبیل در سال های اخیر از طرف سازمان میراث فرهنگی تعمیر و مرمت شده و به شماره 1690 به ثبت تاریخی رسیده است.

بازار قدیم بوشهر

بازار قدیم بوشهر مربوط به دوره قاجار است و در بافت قدیم بوشهر، محله دهدشتی واقع شده است
بازار قدیم بوشهر یکی از زیباترین و پر رفت و آمدترین قسمت داد و ستد و خرید و فروش اجناس مختلف بوده است.
این بازار حدود ۲۵۰ باب مغازه داشته که در دوره قاجاریه ساخته شده و با سبک معماری این دوره منطبق است.
در این بازار اقلیت های مذهبی، یهودی و مسیحی در جوار مسلمانان به کسب و کار می‌پرداختند.
بازار قدیم بوشهر در تاریخ ۲۸ اسفند ۱۳۸۵ با شمارهٔ ثبت ۱۸۶۴۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

مجموعه (میدان) امیر چخماق

میدان و مجموعه امیر چخماق، یکی از شاخص‌ترین مجموعه‌های تاریخی شهر یزد است که تقریباً در وسط بافت قدیمی شهر واقع شده و یکی از نقاط مهم یزد محسوب می‌شود.
این مجموعه شامل تکیه، میدان، حمام، کاروانسراها، خانقاه، بازارچه حاجی قنبر، قنادخانه، آب انبار و از همه مهمتر مسجد امیر چخماق است.
این مجموعه از آثار قرن نهم هجری است که امیر جلال‌الدین چخماق از سرداران و امرای شاهرخ تیموری هنگامی که به حکومیت یزد رسید با همکاری همسر خود فاطمه خاتون مسجد جامع نو را در ده یا کوی دهوک سفلی ساختند و پیش روی آن را میدانگاهی فراخ انداختند. آن مسجد در آینده به مسجد امیر چخماق و آن میدانگاه از همان زمان به «میدان امیرچخماق» نامگذاری شد.
این میدان در عصر صفوی هم به همین نام شهرت داشت. در زمان شاه عباس برخی از این آثار احیاء شده‌است، از جمله چهار سوقی بر روی کاروانسرا ساخته شده‌است. اوایل قرن سیزدهم هجری میدان جلوی مسجد و سردر بازار تبدیل به حسینیه شده‌است. البته آنچه مسلم است در آن زمان، این مکان نقش حسینیه را نداشته، چون ساخت چنین فضاهایی از زمان صفویه به بعد در ایران رواج پیدا کرده‌است.
این میدان تا پیش از دوره پهلوی مانند برخی دیگر از میدان‌ها گورستان نیز شده بوده و پاره ای از مردم برای فرخندگی حسینیه اش، مردگان خود را در آنجا خاک می‌کرده اند. از همان آغازین سال‌های این سده از این کار جلوگیری می‌شود و گور‌ها ویران و دوباره میدان می‌شوند.
در توصیف مسجد امیر چخماق باید گفت، سنگ نصب شده در کریاس مسجد مسجد امیر چخماق به طرف میدان، شبکه‌های ظریف از کاشی‌های معرق دور خارجی گنبد، محراب صفه اصلی با تاقنمای مقرنس کاری و… این مسجد را از نظر مرتبه زیبایی بعد از مسجد جامع قرار داده است.

بازار خان

بازارهای قدیمی یزد یکی از جاذبه های تاریخی شهر یزد واقع در استان یزد هستند که گردشگران داخلی و خارجی زیادی هنگام حضور در این شهر از آنها بازدید می‌کنند.
بازار خان از جمله نقاط دیدنی و قدیمی شهر یزد به شمار می‌آید و در مرکز این شهر در خیابان قیام واقع است.ساخت این بازار به زمان ناصرالدین‌شاه قاجار برمی‌گردد. مجموعه زیبا و قدیمی بازار خان و حسینیه و آب انبار و حمام جنب آن معرف معماری گذشته این دیار است.
ساختار متفاوت و عرض متباین این بازار، حکایت از ساخت تدریجی‌اش دارد. بازار خان 274 متر طول دارد و ارتفاع آن بین 4 تا 6 متر متغیّر است.بازار خان در حقیقت طویل‌ترین و همچنین عریض‌ترین بازار شهر یزد به حساب می‌آید. مصالح به کار رفته در این بنا عمدتا خشت و گل و آجر و گچ است.
ابن بازار دارای 2 بخش شمالی – جنوبی و شرقی – غربی است. بخش شمالی جنوبی این بازار 78 متر طول دارد و دارای 53 باب مغازه است. بخش شرقی- غربی نیز 180 متر طول دارد و دارای 100 باب مغازه است.مجموعه بازار خان در سال 1382 توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره 8544 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

بازار وکیل

بازار وکیل شیراز یکی از مشهورترین بازارهای سنتی و تاریخی ایران است.
این بازار به فرمان کریم خان زند ملقب به وکیل الرعایا در سال‌های (1172-1193هـ.ق) ساخته شد. بازار وکیل در مرکز شهر شیراز (شرق میدان شهدا) قرار گرفته است و مسجد و حمام تاریخی وکیل نیز در کنار این بازار قرار دارند. معماری این بنا برگرفته از بازار قیصریه لار و بازارچه بلند اصفهان است اما عرض بازار وکیل بیش از سایر بازارهاست.
همچنین 74 دهانه طاق ضربی بازار با ارتفاع بیش از 11 متر، بلندتر از طاق سایر بازارهاست. این بازار که از نظر معماری سه فضای عبور و مرور (فضایی برای گذر مشتریان)، حریم مغازه (به ارتفاع تقریبی 2 پله بالاتر از سطح زمین) و فضای مغازه (محل فروش) است، 5 در بزرگ دارد که در چهار سوی آن قرار گرفته است.